Günümüzde teknolojinin ilerlemiş olması farklı sözleşme tiplerinin de karşımıza çıkmasına sebebiyet vermiştir. Bu sözleşmelere örnek verecek olursak; franchise, lisans, sınai hakların devri gibi sözleşmeler bu sözleşmelerden yalnızca birkaçıdır.Rekabetin artması uluslararası platformda sözleşmelerin önemini daha da çok artırmıştır.
Sanayi devriminden sonra işletmeler çeşitlenmekle kalmamış aynı zamanda genişlemiştir. Bu çeşitlilik ise kimi zaman birtakım karmaşıklıklara neden olmuştur. Karışıklıklar her işletmenin kendi faaliyetini formülize etmesini gerektirmiştir.
Bilginin, tecrübenin, emeğin, sır sayılan belgeleri, meslek sırlarının SAHİBİNİN TEKELİNDE KALMAMASI için KNOW-HOW sözleşmeleri oluşmuştur.
Hızla gelişen teknoloji karşısında hukuk da durağan bir yapıda kalmamıştır. Hukuk de bu noktada sözleşmeleri ile birlikte kendi payına düşeni alarak hızla ilerlemiştir.
1-KNOW-HOW sözleşmesinin kelime anlamı nedir?
Bu sözleşmenin kelime anlamı NASIL YAPILDIĞINI BİLME demektir.
Tecrübeli meslek sahipleri ticari sırrını, teknik bilgisini aktarmaktadır. Bilgi satımı ve kiralanması gerçekleşmektedir.
Tecrübe esaslı teknik bilgidir. Kuşaktan kuşağa bu bilgi ve deneyim aktarılmış olur.
Taraflardan biri diğerine bilgiyi aktarır, bilgiyi alan bilgiyi kendi hamurunda yoğurarak şekillendirir ve kullanır. Böylelikle rekabet ortamı da oluşmuş olur.
Döngüsel bir şekilde bilgi aktarılır ve şekillenerek yeniden kullanılır.
2-KNOW-HOW sözleşmesinin şartları nelerdir?
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere sağlayıcı denemeleri sonucu tecrübe elde eder. Ancak edinilen bu tecrübe PATENTLİ değildir. Gizli, esaslı ve belirlenmiş bilgi paketidir.
Gizli olmasından kasıt herkes tarafından kolaylıkla erişilemeyecek olmasıdır. Herkes tarafından biliniyor olsa idi gizli olmazdı.
Esaslı olmasından kasıt ise sağlayıcının alıcıya aktardığı bilgilerin mal ve hizmetin kullanımı için şart olmasıdır. Bu bilgi alıcı için vazgeçilmez olmalıdır.
Aktarılan bu bilgi belirlenmiş olmalıdır.
3-Geniş anlamda KNOW-HOW sözleşmesi nedir?
Belli bir sınai faaliyetin yürütülebilmesi için gerekli olan TÜM BİLGİ VE TECRÜBELERE denir.
Bu sözleşme sayesinde bilgi aktarımı en kolay ve en verimli şekilde sağlanmış olur.
KNOW-HOW sözleşmesi karşılıklı iki tarafa borç yükleyen atipik bir sözleşmedir. Borçlar Kanununda yer almasa dahi tüm mevzuatlardaki genel hükümlerine uygulanabilir.
4-KNOW-HOW sözleşmesinin hukuki niteliği nedir?
Bu sözleşmenin hukuki niteliğinin ne olduğuna ilişkin tartışma mevcuttur. Üç farklı görüş mevcuttur.
Satım sözleşmesi olduğunu düşünenler bulunmaktadır. Ancak satım sözleşmesi olması mümkün değildir zira satım sözleşmesinin konusu yalnızca MAL olmak zorundadır. KNOW-HOW sözleşmesinin konusu asla MAL olamaz.
Ürün kirası sözleşmesi olduğunu düşünenler de bulunmaktadır. Ancak şöyle ki bu sözleşmenin ürün kirası sözleşmesi olması mümkün değildir. Zira ürün kirası sözleşmesi süreklilik arz eden bir sözleşmedir oysa KNOW-HOW sözleşmeleri ani ifalı sözleşmelerdir. KNOW-HOW sözleşmelerinde alacaklının ifa menfaati, zaman içindeki tek bir davranış ile yerine getirilmektedir. İfa davranışı belli bir süreye yayılmamaktadır.
Bazı yazarlarca ise KNOW-HOW sözleşmesinin hizmet veya vekalet sözleşmesi olduğu düşünülmektedir. Kanaatimizce de öyledir.
5-KNOW-HOW sözleşmesine örnek olarak ne verilebilir?
Yılların bilgi birikimi, deneyimi alıcıya bir süzgeçten geçirilerek aktarıldıktan sonra edim yerine getirilir.
İşin önemli ve püf noktaları aktarılır. Mesela coca-cola yapımının formülü neredeyse 100 yıldır gizli tutulmaktadır.
6-KNOW-HOW sözleşmeleri ile ilgili ülkemizde bir mevzuat var mıdır?
Şu an ülkemizde KNOW-HOW sözleşmeleri ile ilgili her ne kadar bir mevzuat olmasa dahi KNOW-HOW sözleşmeleri TMK 2 DÜRÜSTLÜK KURALI gereğince güvence altındadır.
7-KNOW-HOW sözleşmeleri ticari bir sır mıdır?
Evet, ticari bir sırdır. Ancak bu ticari sırrın mutlaka ve mutlaka bir teşebbüsü ilgilendirmesi gerekmektedir.
BİR TEŞEBBÜSÜ İLGİLENDİRMEYEN TİCARİ SIRLAR KNOW-HOW OLMAZ!
8-KNOW-HOW sözleşmeleri hangi alanlarda kullanılır?
Bu sözleşmeler teknik ve ticari alanlarda kullanılır. Statik hesaplamalar, reçete, formüller, deney sonuçları gibi sınai alandaki bütün bilgi ve tecrübe gerektiren alanlarda kullanılır.
9-KNOW-HOW sözleşmeleri ile patent arasındaki fark nedir?
Patent ile süreklilik arz eden bir borç ilişkisi kurulmaktadır oysaki KNOW-HOW sözleşmeleri ani ifalı sözleşmelerdir.
Patent sözleşmesi sona erince kullanım hakkı sona ermektedir. Ancak KNOW-HOW sözleşmelerinde kullanım hakkının sona ermesi gibi bir durum söz konusu değildir. KNOW-HOW sözleşmeleri üçüncü kişilere devredilebilir.
Üçüncü kişiler KNOW-HOW oluşturan bilgilere ulaşınca bu bilgileri kullanabilirler. Ancak patent üçüncü kişilerin kullanmasına izin vermez.
KNOW-HOW sözleşmeleri ile ilgili ülkemizde bir mevzuat yoktur. Ancak patent hakkı hukuken de koruma altındadır.
10-KNOW-HOW sözleşmelerinin sona ermesi ve hukuki sonuçları nasıldır?
KNOW-HOW sözleşmesi bir süre ile sınırlı olarak yapılmışsa, sürenin dolmasıyla, fesih ihbarı yoluyla, haklı sebeplerle ya da taraflardan birinin ölümü, iflası, ehliyetini kaybetmesi veya işletmesinin ticaret sicilinden terkin edilmesi gibi hallerde sona erecektir. Yani diğer sözleşmelerinin sona erme şekilleri KNOW-HOW sözleşmelerine de uygulanır.
Sözleşme sona erdikten sonra gizli olan teknik bilginin kullanılması yasaklanabilir. Ancak gizli olmayan bilgiler kullanılmaya devam edildiği takdirde bir sorun teşkil etmez. Zaten know-how sözleşmesine konu olan bilgi GİZLİ bilgidir.
Şayet, know-how alan, sözleşme sonrasında bu know-how’ı kullanmaya devam ederse haksız rekabet hükümleri kapsamında sorumluluğu doğacaktır. Kanaatimizce, gizli teknik bilgilerin kullanılmasının yasaklanması da pratikte fayda sağlamayacaktır. Çünkü bu bilgiler ile kişiler yeni bir araç dahi üretebilirler.
Know-how alanın sır saklama borcuna aykırı davranması halinde sözleşmeden doğan tazminat sorumluluğu olabileceği gibi, bu fiil haksız rekabet de teşkil edebilir.
AVUKAT GİZEM GÜL UZUN
